چاقی شکم + 7 موارد چاقی که نمی دانید!!!
چاقی شکم
چاقی شکمی که با نام‌های چاقی مرکزی یا چاقی تنه نیز شناخته می‌شود، به وضعیتی اشاره دارد که در آن میزان چربی احشایی اطراف شکم به حدی بالا می‌رود که می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیندازد. این نوع چاقی ارتباط تنگاتنگی با بیماری‌های قلبی‌عروقی، آلزایمر و سایر بیماری‌های متابولیک و عروقی دارد.
چربی احشایی، که در اطراف اندام‌های داخلی و در حفره شکمی قرار دارد، برخلاف چربی زیرپوستی که در زیر پوست ذخیره می‌شود یا چربی داخل‌عضلانی که در ماهیچه‌های اسکلتی پراکنده است، ارتباط محکمی با دیابت نوع ۲ دارد. این چربی به عنوان چربی اندامی نیز شناخته می‌شود و تشکیل شده از انبارهای چربی مختلفی از جمله چربی اطراف کلیه و بافت‌های دیگر. تجمع بیش از حد این چربی موجب چاقی مرکزی و ایجاد حالت “شکم آبجو” یا “شکم قابلمه” می‌شود. این نوع از چاقی به شکل بدنی “سیب‌مانند” معروف است که در آن چربی بیشتر در شکم تجمع می‌کند، برخلاف “شکل گلابی” که در آن چربی در ناحیه باسن و ران‌ها ذخیره می‌شود.
از دهه ۱۹۸۰، پژوهشگران به ارتباط چاقی شکمی با بیماری‌های قلبی، دیابت و ناهنجاری‌های چربی خون توجه ویژه‌ای نشان دادند. تکنیک‌های تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی به شناسایی دقیق‌تر این چربی‌ها و ارزیابی ریسک‌های سلامتی مرتبط با آن‌ها کمک کردند. این تکنیک‌ها امکان تفکیک چربی زیرپوستی و چربی داخل‌شکمی را فراهم کردند.
خطرات سلامتی:
– بیماری قلبی: چاقی شکمی خطر بروز بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد. افزایش نسبت دور کمر به باسن نیز با افزایش خطر مرگ همراه است.
– دیابت:چاقی مرکزی مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد و چربی شکم به دلیل فعال بودن هورمونی، می‌تواند ترشح هورمون‌هایی مانند آدیپوکین را تغییر دهد که ممکن است موجب اختلال در تحمل گلوکز شود. کاهش سطح آدیپونکتین، که یک آدیپوکین ضدالتهابی است، نیز با دیابت نوع ۲ ارتباط دارد.
– آسم: چاقی شکمی می‌تواند باعث ایجاد آسم شود، زیرا انبساط قفسه سینه کاهش یافته و راه‌های هوایی تنگ می‌شوند. افراد چاق اغلب با حجم کم ریه‌ها تنفس می‌کنند و ممکن است به سرعت دچار تنگی نفس شوند.
– آلزایمر: چاقی شکمی ارتباط مستقیمی با بیماری‌های متابولیک و عروقی دارد و ممکن است ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که حجم بالای چربی احشایی با کاهش حجم مغز و افزایش احتمال زوال عقل مرتبط است.
– سایر خطرات: چاقی مرکزی می‌تواند در بیماری‌های دیگری مانند سندرم کوشینگ و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نقش داشته باشد. همچنین ممکن است با عدم تحمل گلوکز و ناهنجاری‌های چربی خون همراه باشد.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که دور کمر بالا می‌تواند عاملی برای بروز مشکلاتی مانند آرتروز زانو باشد و همچنین با عملکرد ضعیف‌تر شناختی مرتبط است.
رژیم غذایی
همچنین ببینید: رژیم غذایی و چاقی
در حال حاضر، این باور عمومی وجود دارد که دلیل اصلی چاقی، عدم تعادل انرژی است؛ به این معنی که بدن کالری‌های بیشتری از آنچه مصرف، هدر یا دفع می‌شود، دریافت می‌کند. برخی مطالعات نشان می‌دهند که چاقی احشایی همراه با اختلال در متابولیسم چربی و کاهش حساسیت به انسولین، با مصرف بیش از حد فروکتوز مرتبط است. شواهدی حاکی از آن است که در کودکان، مصرف فروکتوز در زمان بلوغ سلول‌های چربی باعث می‌شود که تعداد بیشتری از این سلول‌ها به سلول‌های چربی در ناحیه شکم تبدیل شوند و همچنین حساسیت کمتری به انسولین داشته باشند.
مصرف چربی‌های ترانس از روغن‌های صنعتی با افزایش چاقی شکمی در مردان و همچنین افزایش وزن و دور کمر در زنان مرتبط است. این ارتباط حتی پس از در نظر گرفتن مقدار چربی و کالری دریافتی همچنان باقی می‌ماند. همچنین مصرف بیشتر گوشت (گوشت قرمز، گوشت فرآوری شده و مرغ) به‌طور مثبت با افزایش وزن و چاقی شکمی مرتبط است، حتی با در نظر گرفتن کالری. از طرفی، مصرف ماهی‌های چرب با کاهش کل چربی بدن و توزیع چربی شکمی مرتبط است و مصرف پروتئین سویا نیز با کاهش چربی شکمی در زنان یائسه همراه است، حتی زمانی که میزان کالری دریافتی کنترل شود.
مطالعات گسترده نشان داده‌اند که مصرف غذاهای فوق فرآوری شده با افزایش چاقی شکمی و عمومی در مردان و زنان ارتباط مستقیم دارد. در مقابل، رژیم غذایی شامل غذاهای فرآوری‌نشده و کم‌فرآوری‌شده با کاهش خطر چاقی، کاهش دور کمر و بیماری‌های مزمن در جوامع مختلف از جمله آمریکا، کانادا، آمریکای لاتین، استرالیا، بریتانیا، فرانسه و دیگر کشورها مرتبط است.
چاقی نقش کلیدی در اختلالات متابولیسم چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها دارد که در رژیم‌های پرکربوهیدرات مشاهده می‌شود. مصرف پروتئین‌های باکیفیت و اسیدهای آمینه ضروری به کاهش چربی مرکزی شکم کمک می‌کند. سلول‌های چربی احشایی محصولات جانبی متابولیک خود را در گردش خون پورتال آزاد می‌کنند که به طور مستقیم به کبد می‌رود. این فرآیند منجر به تجمع چربی در کبد می‌شود، پدیده‌ای که به آن “لیپوتوکسیسیته” گفته می‌شود.
مصرف الکل
مطالعه‌ای نشان داده است که مصرف الکل به‌طور مستقیم با افزایش دور کمر و خطر چاقی شکمی در مردان مرتبط است، اما در زنان این ارتباط کمتر دیده می‌شود. حتی پس از کنترل میزان کالری مصرفی، مشخص شد که مردانی که مقدار زیادی الکل مصرف می‌کنند، با خطر بیشتری برای چاقی شکمی مواجه هستند. تحقیقات بیشتری نیاز است تا مشخص شود آیا در زنانی که مقادیر بالایی الکل مصرف می‌کنند نیز ارتباط معنی‌داری با چاقی شکمی وجود دارد یا خیر.
یک متاآنالیز نشان داد که مصرف مقادیر متوسط آبجو (کمتر از ۵۰۰ میلی‌لیتر در روز) ارتباطی با چاقی عمومی یا شکمی ندارد. اما مصرف بالای آبجو (بیش از ۴ لیتر در هفته) به‌طور خاص با افزایش چاقی شکمی، به‌ویژه در مردان مرتبط است.
عوامل دیگر
شیوع چاقی شکمی در کشورهای غربی به دلیل ترکیبی از کم‌تحرکی و رژیم‌های غذایی پرکالری در حال افزایش است. در کشورهای در حال توسعه نیز این پدیده به دنبال شهرنشینی بیشتر دیده می‌شود. عوامل محیطی دیگر مانند سیگار کشیدن مادر، ترکیبات استروژنی در غذاها و مواد شیمیایی مختل‌کننده هورمون‌های بدن نیز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند.
همچنین، شرایطی مانند هیپرکورتیزولیسم (مثل سندرم کوشینگ) و برخی داروهای تجویزی مانند دگزامتازون و سایر استروئیدها، می‌توانند موجب چاقی مرکزی شوند، به‌ویژه در افرادی که سطح انسولین بالایی دارند.